ELEKTRONİK TİCARET VE BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

1966 yılında yayınladığı bir makalesinde F. Kaufman, işletmelerin örgüt sınırlarının ötesinde kurulacak bir bilgisayar ağı
yardımıyla birbirleri arasında bilgi aktarabileceklerini ileri sürmekteydi. Kaufman’ın yaklaşık 40 yıl önce ortaya koyduğu bu vizyon
günümüzde gerçek olmuş ve artık firmalar müşterileri ve diğer işletmelerle olan ilişkilerini elektronik ortama taşımayı
başarmışlardır. Bu gelişmeler stratejik bilgi teknolojilerinin ticaret sektörünün teşvik edilmesinde destekleyici olarak
kullanılmasıyla ortaya çıkmıştır.
Küreselleşmeyle birlikte ticaretin mekan farklılığından doğan kısıtlamalardan sıyrılmasında önemli bir işlevi olan elektronik
ticaret, ekonominin hemen hemen tüm sektörlerini kapsamakla birlikte, iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla etkilerini de iyice
artırmaktadır. Alıcı ve satıcıyla birlikte elektronik ticaretin üç ayağını oluşturan unsurlardan birisi olan bankacılık sektörü de, ticari
bir işlemin son bulması için en önemli aşama olan “ödeme sürecini” yöneterek elektronik ticaretin hızlı bir şekilde
yaygınlaşmasına önemli bir katkıda bulunmuştur.
1.3.1. ELEKTRONİK TİCARET
1.3.1.1. Çeşitli Elektronik Ticaret Tanımları
Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) yaptığı tanımlamaya göre elektronik ticaret; mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağı üzerinden yapılmasıdır. Birleşmiş Milletlerin yaptığı tanıma göre ise elektronik ticaret; iş,
yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılanmış veya yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu
kurumları ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar üzerinden paylaşılması faaliyetleridir. Birleşmiş Milletlerin bu
tanımına göre elektronik ticaret; her türlü mal (bilgi dahil) veya hizmetin; akıllı kart, hafıza kartları, elektronik fon transferi, pos
terminalleri, faks vb. gibi bilgisayar teknolojisi ve elektronik iletişim kanalları ile ilgili teknolojiler kullanılarak satılması ya da satın
alınmasını kapsayan bir kavramdır.
Avrupa Komisyonu’nun 1997 yılında yaptığı bir tanımlamaya göre ise elektronik ticaret; işletme faaliyetlerinin elektronik olarak
yapılmasıdır. Bu faaliyetler metin,ses veya video verilerinin elektronik olarak işlenmesi ve aktarımına dayanmaktadır. Elektronik
ticaret bu boyutuyla mal ve hizmet alımı ve ödemelerinin dijital olarak yapılmasını kapsamaktadır. Bu faaliyetler hem mamulleri
(tüketici malları, spesifik ekipmanları) ve hizmetleri (bilgi hizmeti, finansal ve yasal hizmetler), hem de geleneksel faaliyetleri
(sağlık, bakım ve eğitim) kapsamaktadır.34 Elektronik ticaret konusunda en yaygın genel kabul görmüş tanım ise OECD
(İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından 1997 yılında yapılmıştır. OECD, elektronik ticareti; “ sayısallaştırılmış yazılı
metin, ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesine dayanan kişi ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemler” olarak tanımlamıştır.
OECD, elektronik ticaret sürecini ise şu şekilde tanımlamıştır:
- Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,
- Firmaların elektronik ortamda buluşması,
- Ödeme sürecinin yerine getirilmesi - Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi, satış sonrası bakim, destek vb. gibi hizmetlerin temin
edilmesi.
Tüm bu farklı tanımların ortak noktalarından yararlanılarak ulaşabileceğimiz genel bir tanımlamada ise elektronik ticareti; bireyler ve kurumların açık ağ ortamında (internet) ya da sınırlı sayıda kullanıcı tarafından ulaşılabilen kapalı ağ ortamlarında (İntranet)
gerçekleştirdikleri; yazı, ses ve görüntü şeklindeki sayısal bilgilerin işlenmesi, iletilmesi ve saklanması temeline dayanan ve bir
değer yaratmayı amaçlayan ticari işlemlerin tümü olarak ifade edebiliriz. Bu çerçevede, ticari sonuçlar doğuran ya da ticari
faaliyetleri destekleyen eğitim, kamuoyunu bilgilendirme, tanıtım, reklam vb amaçlar için elektronik ortamda yapılan işlemler de
elektronik ticaret kapsamında değerlendirilmektedir.
1.3.1.2. Elektronik Ticaretin Etkileri
Elektronik ticaretin etkileri oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Bunların başında elektronik ticaretin internet yoluyla ekonomilerin
karşılıklı bağımlılıklarını artırması gelmektedir. Bilgi çağının yükselişiyle, özellikle dijitalleşen mallarda işlevselliğini yitiren ulusal
pazarların geleneksel sınırları, internet öncülüğündeki bilgi teknolojilerinin yayılmasıyla ortadan kalkmış ve artık tüm dünya tek
bir pazar haline gelmiştir. Elektronikleşen ticaretle birlikte çalışma zamanı kavramı da değişmiş ve internet üzerinden açılan
sanal firmalar sayesinde, 7 gün 24 saat boyunca, firmalar global sunum, müşteriler ise global tercih imkanına kavuşmuşlardır.
Elektronik ticaretin bir diğer etkisi ise genişleyen pazar potansiyeli ve dünya ekonomisiyle bütünleşme sürecine, maliyetlerdeki
düşüşün de eşlik etmesidir. Yapılan çalışmalara göre internet özellikle, firmalarının tanıtım ve satış maliyetlerini düşürmektedir.
Örneğin, ofis maliyetlerinde bu düşüş % 50 oranlarına kadar çıkabilerek firmalara kâr artırma avantajı sağlayabilmektedir. Diğer
yandan elektronik ticarette firmalar kitleselleşmiş müşterilere ulaşarak yeni iş fırsatları bulurken, müşteriler de yeni ürün ve hizmetlere kolayca ulaşabilmektedirler. 37 Elektronik ticaretin bir diğer etkisi ise tarafların stratejik bir unsur olan bilgiye daha
kolay ulaşmasını sağlamasıdır. Böylece hem piyasalar hakkında bilgi edinilmesi, hem de müşterilerin yeni ürünlerin
oluşturulması sürecine dahil edilmesi kolaylaşmaktadır. Elektronik ticaretle birlikte ortaya çıkan açıklık ve piyasa hakkında
müşterilerin daha ayrıntılı bilgiye sahip olması, müşterilere piyasadaki fiyat farklılıklarını kolaylıkla görme avantajı sağlarken,
firmaları da fiyat belirlemede daha rekabetçi ve etkin bir yapıya bürünmeye zorlamaktadır. Elektronik ticaret piyasaların yapısını ve iş yapma şeklini de değiştirmektedir. Artık geleneksel araçlar ortadan kalkarken, yeni ürün ve piyasalar gelişmekte; müşteri
ile işletme arasında yeni ve daha yakın ilişkiler kurulmaktadır. İşin örgütlenmesi değişirken, bilginin yayılması için yeni yöntemler
ortaya çıkmakta ve işyerlerinde çalışanlar arasında yeni etkileşim kanalları açılmakta, daha çok esnekliğe ve uyumluluğa ihtiyaç
duyulmaktadır. Satıcılar açısından elektronik ticaretin sağladığı faydalar ise şöyle sıralanabilir:
- Elektronik ticaretle interneti kullanma yoluyla müşteriye ulaşmak için yeni bir satış kanalı bulunabilir.
- Elektronik ortamda ucuz ve etkin bir şekilde reklam yapılabilir.
- Mekan ve sınırı olmayan bir ortamda faaliyette bulunulur.
- Ürün satışlarının artırılması daha kolaydır.
- İnternette birebir pazarlama imkanı elde edilebilir.
- İşletim giderleri minimuma indirilebilir
- Stok maliyetleri azalır
Alıcılar açısından ise, elektronik ortamda yapılacak ticaretle evden çıkmadan alışveriş yapma imkanı doğar. Ulaşım için
harcanan giderler azalırken, ürün çeşitleri daha rahat görülebilir ve en uygun ürünü seçme şansı artar. Ancak şüphesiz
elektronik ticaretin alıcılara en önemli yararı ise zamandan sağladığı tasarruftur.
1.3.1.3. Elektronik Ticaretin Geleneksel Ticaretten Farkları
Elektronik ticaretin geleneksel klasik ticarete göre en belirgin farkları daha çok iletişim ve onay işlemlerinde ortaya çıkmaktadır.
Veri aktarımının sağlanmasında geleneksel ticarette bir çok yöntem vardır, ancak bunların hiç birisi elektronik posta (e-posta) ve diğer data aktarım alanlarından daha hızlı değildir. Aşağıda Tablo-2‘ de geleneksel ve elektronik ticaret bakımından satın alma
işlemleri yapan bir firmanın yapacağı ticaret faaliyetleri karşılaştırılarak gösterilmiştir. Tabloda on iki kritere göre yapılan
değerlendirmelerin tümünde elektronik ticaretin geleneksel ticarete göre avantajlarını açıkça görebiliriz.