Kredi Kartlarının Gelişim Süreci

Nakit paranın ödeme aracı olarak kullanılmasındaki zorluklar ve yetersizlikler göz önüne alınarak yeni ödeme araçlarının
kullanılmaya başlamasında, kredi kartından önce başka ödeme araçlarının ortaya çıktığını ve kullanıldığını görürüz.
Bunların en önemlisi ise, günümüzde de varlığını devam ettiren ve önemini koruyan “çek”lerdir. Keşidecinin bir bankadaki
mevduat hesabı çerçevesinde kendisine verilen matbu formu doldurup imzalamasıyla düzenlenen çek, ödemelerin bu
hesaptan yapılmasına imkan tanımaktadır. Ancak çek uygulamasında, özellikle provizyon alma zorluğu ve karşılıksız
çıkma riski gibi nedenler, çekin ödeme aracı olarak kullanım alanının ihtiyaçları karşılayacak derecede genişlemesini
engellemiştir. Bu gibi eksikleri nedeniyle çek uygulamasının nakit para yerine geçen tam bir ödeme aracı niteliğine
ulaşmamış olması, bir başka ödeme aracı ihtiyacını doğurmuş ve bu amaç doğrultusunda kredi kartı sistemi geliştirilmiştir.
Bu yeni sistem sayesinde; kart sahibi kişiler, yapacakları ödemelerde kredi kartlarını ibraz etme ve imzalarını atmak
suretiyle nakit ödeme yapmadan ödeme aşamasını tamamlayabilme imkanına kavuşmuşlardır.
Özellikle 1960’lardan itibaren hızlı bir gelişim sürecine giren kredi kartı kullanımının ilk uygulamaları, 19. yüzyılın sonlarında
Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamıştır. 1894 yılında “Hotel Credit Letter Company” sadece turizm sektörünü kapsayan
bir kredi kartı çıkararak sistemin öncülüğünü yapmıştır. Daha sonra yine ABD’de 1914 yılında “Western Union Bank”,
kullanıcılarına belirli ölçüde kredi sağlama işlevine sahip olan kredi kartı uygulamasına geçmiştir.27
Turizm sektörü öncülüğünde başlayan kredi kartı sisteminin kısa sürede başarılı olması ve bireyler tarafından kabul
görmesiyle, uygulama giderek benzin şirketleri, seyahat acenteleri, telefon şirketleri, otomobil kiralama acenteleri ve birçok
büyük mağaza tarafından da benimsenmiştir. Bu sayede kredi kartlarının ilk zamanlarda, müşteriye kredi hesabı açmak
suretiyle nakit kullanmaksızın alışveriş yapabilme imkanı sağlayan “perakendeci kartlar” (retailer cards) şeklinde ortaya
çıktığını görürüz. Bu perakendeci kartlar daha sonra, tüm kredi kartlı işlemlere esas teşkil ederek, müşteriyi borçlu hesapla
özdeşleştirmek ve müşteri alımlarının kayıtlarının tutulmasına yönelik bir mekanizma oluşturmak gibi iki temel amaca öncü
olmuştur.28
Kredi kartı uygulaması, 1950’li yıllara kadar, henüz araya bir banka ya da kartı ihraç eden bir kredi kartı kurumu gibi
herhangi bir üçüncü tarafın girmediği “iki taraflı sistem” olarak devam etmiştir. Ancak iktisadi faaliyetlerin giderek
genişlemesi ve çeşitlenmesiyle ve ticaretin uluslar arası piyasalara taşınmasıyla, sadece sınırlı bölgeleri ve belli ticari işleri
kapsayan bu uygulama yerini, “üç taraflı sistem” olarak adlandırılan daha gelişmiş bir modele bırakmıştır.29
Üç taraflı sistem çerçevesinde, kredi kartı uygulamalarının başlamasında öncülüğü yine Amerika Birleşik Devletleri
yapmıştır. Geçerliliği belirli bir bölge ile sınırlı olan ve ayrıca, değişik alanlarda faaliyet gösteren birçok işletmede para
yerine ödeme aracı olarak kabul edilen ilk kredi kartı,1950 yılında merkezi Newyork’ta bulunan “Diners Club” tarafından
piyasaya sürülmüştür. Daha sonra 1958 yılında Bank of America’nın, “Bank Americard” ve “American Express” olmak
üzere ilk uluslar arası kartları çıkarmasını takiben, uygulama Amerika sınırlarını aşarak Avrupa’ya da yayılmıştır.
İngiltere’de bu alandaki ilk gelişme, “Amerikan Seyahat ve Eğlence Kartları” ( American Travel and Entertainment Cards)
uygulamasıdır. İlk İngiliz menşeli banka kredi kartı ise, Barclays Bank tarafından 1966’da piyasaya sürülmüştür. Fransa ise
kredi kartları uygulamasına 1960’lı yıllarda geçmiş ve “Card Blanch” piyasaya sürülmüştür. 30
Kredi kartı sisteminin ülkemizdeki uygulaması ise, yine Amerikan Diners Club kredi kartlarının 1968 yılında Se-Tur (Servis
Turistik) a.ş. tarafından piyasaya sürülmesiyle başlamıştır. 1975 yılında Mastercard, Eurocard ve Access kartlarının
piyasaya sürülmesiyle, Türkiye’de de kredi kartı sistemi hızlı bir gelişim sürecine girmiştir.31
Tüm ülkelerde kredi kartları başlangıçta birkaç kart kuruluşu tarafından yüksek gelirli seçkin müşterilere belirli mal ve hizmetlerin satın alınabilmesi biçiminde sunulmakta iken, bugün seçkin kesim, yerini kitlesel piyasalara bırakmış ve bütün
işletmelerde ödeme aracı olarak kabul gören, bilgisayar sistemleri aracılığı ile denetlenebilen, dünyanın her bölgesinde
geçerliliği olan kredi kartlarının oluşturduğu bir sistem uygulamaya sokulmuştur.