KRİPTOPARALAR İÇİN MEVZUAT DEĞERLENDİRMELERİ

Genel olarak tüm kriptoparaları kapsayan yasal bir düzenleme yapılabilmesi için öncelikli olarak kriptopara kavramının
tanımlanması gerektiği görüşündeyiz. Bununla birlikte, raporumuzun “Dünyadaki Örnek Mevzuatlar” bölümünde de belirtildiği
üzere, kriptoparaların tanımlanması konusunda ülkelerin düzenleyici otoriteleri arasında farklı yaklaşımlar bulunduğu
gözlemlenmiştir.. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı, kriptoparaları tahvili mümkün merkezi olmayan sanal
para birimi olarak sınıflandırırken; Menkul Kıymetler Borsa Komisyonu emtia sınıfına dâhil etmektedir. Bu farklı yaklaşımlar
çerçevesinde kriptoparalar; (i) para birimi (döviz) (ii) emtia (iii) menkul kıymet (iv) elektronik para veya (v) sanal para birimi
olarak tanımlanabileceği düşünülmektedir. Bu şekilde bir sınıflandırmaya gidilmesi halinde ise kriptoparaların ülkelerin hangi
düzenleyici otoritelerin (bankacılık, sermaye piyasaları, merkez bankaları vb. gibi) kapsamında gireceği hususu önem
kazanacaktır. Ülkemizde kriptoparalar konusunda ilk açıklama; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (BDDK) ait
olup, BDDK 25 Kasım 2013 tarihinde yayınladığı 2013/32 sayılı Basın açıklamasında(61) yer alan “Herhangi bir resmi ya da
özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut
yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu
Kanun(62) çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir.” paragrafında, Bitcoin ve genel olarak kripto paralar
sanal para olarak isimlendirilmiştir. İlgili açıklamada, açıkça Bitcoin’in elektronik para olarak değerlendirilemeyeceği belirtilmiştir.
Birleşik Krallık Finansal Denetleme Otoritesi, Bank Of England ve Birleşik Krallık Hazine Bakanlığı tarafından kurulan
“Kriptovarlıklar Komisyonu” kriptoparaları, üç kategoriye ayırmıştır(63): (i) takas jetonları (ii) menkul kıymet jetonları (iii) hizmet
jetonları. Bitcoin gibi değer saklama ve ödeme aracı olarak kullanılan kriptopara birimleri, paranın tüm özelliklerini barındırır ve
iktisat politikası aracı olma haricindeki diğer işlevleri için kullanılabilmektedir. Bu nedenle kriptoparaları, mal ve hizmet değişim aracı olarak tanımlanan para statüsünde değerlendirmek mümkün gözükmektedir. Bununla birlikte, sahiplik ya da ortaklık
hakları sunan, kanunen değerli kâğıt benzeri işlevlere sahip kriptovarlıklar, menkul kıymet jetonları kategorisine girmektedir.
Ürün ve servislere erişim olanağı sağlayan kriptovarlıklar ise hizmet jetonu kategorisine dahildir. İngiltere menkul kıymetler
otoritesi olan FCA’in (Finansal Yönetim Kurumu) 31 Temmuz 2019 tarihinde yayınlanmış olduğu Uygulama Tebliğinde getirilen
kurallara bakıldığında ise; kripto varlıklara ilişkin belirli ölçüde düzenleyici bir çerçeve çizildiği görülmüş, bu sayede paydaşların
belirli kripto varlıkların regülasyon (Regulated Activities Order, MİFİD, EMRs, PSRs) kapsamında kalıp kalmadıklarını
değerlendirmeleri konusunda açıklık sağlanmaya çalışılmıştır.(64) FCA’in ilgili Tebliğ’inde Bitcoin ve Bitcoin benzeri kriptoparalar
Exchange Token (takas jetonu) olarak adlandırılmış olup, herhangi bir merkezi otorite tarafından desteklenmeyen (merkezi
otoriteye bağlı olmayan; decentralised) veya ihraç edilmeyen sadece değiş tokuş amacıyla kullanılan bu jetonların regülasyon
dışında kaldığı belirtmiştir. Farklı şekillerde adlandırılsalar da ödeme aracı olarak kullanılan jetonları sunan platformlar FCA’in
faaliyet alanı dışında tutulmuştur. FCA gözetiminde olan kuruluşların Exchange token faaliyeti yürütüp yürütemeyeceği
konusunda ise diğer düzenlemelere uyum sağlamak koşuluyla mümkün olabileceğini belirtmiştir. Ayrıca, PSR kapsamında
faaliyet gösteren bir ödeme kuruluşu nezdinde Exchange tokenları havale/ödeme işlemleri için kullanabileceği ancak bu
kurumun tabi olduğu diğer düzenlemelere uyum sağlaması gerekeceği belirtilmiştir. Kısaca ilgili düzenlemede Bitcoin ve bitcoin
benzeri kriptoparaların düzenleme dışı bırakıldığı ancak bu jetonlarla işlem yapan servis sağlayıcıların belirli düzenlemelere
uyum sağlamasının beklendiği belirtilmiştir. FCA’in bahsi geçen Uygulama Tebliği’ndeki önemli hususlardan birisi de ihraç
edildiği/çıktığı tarihte regülasyon kapsamında olmayan bir token zaman içinde elektronik para olarak veya Security Token
(menkul kıymet jetonu) olarak kullanılması halinde regülasyon kapsamına girebileceği hususudur. Dolayısıyla herhangi bir
jetonun çıktığı tarihte Exchange Token olduğu yönünde yapılan değerlendirme nihai bir değerlendirme olmayacak ilgili jeton,
varlığını sürdüğü müddetçe ve ilerleyen aşamalarda hangi amaçlar için kullanıldığı gibi hususlara da sürekli dikkat etmek
suretiyle bu jetonlar üzerinde daimî bir denetim ve gözetim yapmak gerekecektir. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu
SEC’in bir firmanın ihraç etmeyi düşündüğü jetonların kurumun düzenleme alanına girip girmediğinde ilişkin görüş talebine 3
Nisan 2019 tarihinde yayınladığı “no action letter” ile cevap vererek, ilgili şirketin yapmış olduğu ihraç kurgusu özelinde
jetonların menkul kıymet statüsünün olmadığını bu nedenle de herhangi bir tedbir almaya gerek olmadığını belirtmiştir. (65) Bu
cevap yazısının önemi ise, SEC’in menkul kıymet olarak değerlendirmediği kriptoparaları düzenlememe yoluna gittiğini
göstermesidir. İngiliz ve Amerikan menkul kıymet otoritelerinin son dönemde yayınlanmış olduğu kararlar kapsamında bir
değerlendirme yapıldığında, kriptoparaların şimdilik İngiltere ve Amerika’da düzenlenmeme eğiliminde olduğu sonucuna ulaşılabilir. Ülkemizde ise sermaye piyasalarına ilişkin gelişmeler ve düzenlemelerin genelde Avrupa, İngiltere ve Amerikan
merkezli düzenlemeler ile benzerlik gösterdiği görülmekle birlikte kriptoparalara ilişkin düzenlemeler konusunda erken bir dönem
olması nedeniyle ülkemizde farklı bir yol izlenme ihtimali de bulunmaktadır. Bu nedenle kriptoparaların ülkemizde düzenlenmesi
halinde hangi mevzuatların etkileneceği konusuna kısaca bakmakta fayda görülmüştür. Kriptoparaların herhangi bir şekilde
menkul kıymet statüsünün olmaması, ICO’lar ve kitle fonlamasının da başka bir bölümün konusu olması nedenleriyle sermaye
piyasaları düzenlemeleri özellikle kapsam dışı bırakılmıştır.